Starosta leski będzie zarządzał zamkiem Kmitów w Lesku. Zobacz archiwalne i współczesne zdjęcia zamku [ZDJĘCIA]

Zespół pałacowo-parkowy w Lesku, który stanowił pierwotnie własność rodziny Kmitów, od końca XVIII wieku był własnością rodziny Krasickich. Po wybuchu II wojny światowej zajęli go Sowieci, którzy przebywali w nim do 1941 roku. Po ataku III Rzeszy na ZSRR ulokowali się w nim niemieccy żołnierze. Po II wojnie światowej, na mocy dekretu o reformie rolnej, rodzinę Krasickich wywłaszczono z majątku.

W roku 1956 zamek stał się własnością kopalni „Makoszowy” z Zabrza. Utworzono w nim ośrodek wypoczynkowy dla górników. W 1994 roku przeszedł w ręce Gliwickiej Agencji Węglowej, a po jej restrukturyzacji Gliwickiej Agencji Turystycznej.

Ponad 20 lat temu spadkobiercy ostatnich prawowitych właścicieli zamku i parku, podjęli starania o zwrot mienia. W 2000 roku wojewoda podkarpacki orzekł po raz pierwszy, że posiadłość nie podlega pod działanie dekretu o reformie rolnej. W kolejnych latach zapadały kolejne decyzje administracyjnych i kolejne wyroki sądowe. Raz były to decyzje na korzyść rodziny Krasickich, a raz korzystne dla GAT. Do dzisiaj sprawa nie została prawomocnie rozstrzygnięta

Przeciwko zwrotowi mienia były przeciwne w poprzednich kadencjach władze samorządowe Leska, bo gmina jest właścicielem 6 ha parku. Na tym terenie funkcjonuje amfiteatr i Środowiskowy Dom Samopomocy. Dlatego składała zażalenia na kolejne pozytywne dla rodziny Krasickich rozstrzygnięcia.

Również GAT, która była właścicielem zamku i 2 hektarowej części terenu parkowego, składała odwołania, argumentując, że nie nabyła mienia w nielegalny sposób, ale przejęła je od Gliwickiej Spółki Węglowej. Podnoszono też, że zamek, bardzo zniszczony po wojnie, został odbudowany, a złożyli się na to wszyscy obywatele.

W 2013 roku rodzina Krasickich wystosowała list otwarty do mieszkańców Leska i regionu bieszczadzkiego apelując o poparcie jej działań oraz wsparcie w dziele zagospodarowania leskiego zespołu pałacowo-parkowego.

Obecnie sprawa prowadzona jest przez Prokuratorię Generalną, ale na razie nie posunęła się naprzód, gdyż z naturalnych przyczyn zmienili się częściowo spadkobiercy.

Na początku roku 2023 doszło jednak do bardzo istotnej zmiany. GAT zrzekła się wieczystego użytkowania tym mieniem na rzecz skarbu państwa. Ma to związek ze zmianami właścicielskimi, gdyż spółka weszła w skład Polskiego Holdingu Hotelowego, który ma 100% państwowego kapitału. Tym samym zarządcą zabytku w imieniu skarbu państwa został starosta leski.

– Zamek nie stał się naszą własnością. To nadal majątek skarbu państwa – wyjaśnia starosta Andrzej Olesiuk.

Powiat przyszykował się do formalnego przyjęcia zabytku, co stało się w styczniu br.

– Chcieliśmy, by przejęcie zamku przeszło gładko, bez żadnych perturbacji, i tak się stało – dodaje nasz rozmówca. – GAT rozwiązała umowy o pracę z pracownikami, natomiast my zatrudniliśmy osobę do opieki nad zamkiem oraz agencję do jego ochrony. To potężny obiekt, ze skomplikowanym, węglowym systemem grzewczym, ale całe zabezpieczenie finansowe bierze na siebie skarb państwa.

Istotne jest jednak pytanie, co stanie się z zamkiem? Obiekt jest dostosowany do prowadzenia działalności turystycznej. Posiada wszystkie stosowne zabezpieczenia i jest w całkiem dobrym stanie, ale na pewno trzeba zainwestować w niego kilkadziesiąt milionów, by dostosować go do współczesnych standardów.

– Skarb państwa nie jest podmiotem prawnym i nie może prowadzić działalności gospodarczej, dlatego wraz ze służbami wojewody, szukamy operatora, który będzie chciał podjąć się tego zadania, bez względu na trwający spór prawny – wyjaśnia starosta leski. – Muszą się w to zaangażować instytucje państwowe. Stoimy przed wielką niewiadomą, ale my jako władze powiatu będziemy dążyć do tego, by zamek stał się obiektem służącym polskiej kulturze.